Đã đến lúc “khai tử” Tiki-taka?

Đó là lối chơi đã giúp Barcelona và đội tuyển TBN thống trị thế giới trong nửa thập kỷ qua, nhưng đây là thời khắc cáo chung của nó, giống như Catenaccio và bóng đá tổng lực trước đây?

Trận thắng 4-0 trên sân Rayo Vallecano ở vòng 5 Liga là lần đầu tiên sau 5 năm và 317 trận, Barca mới kiểm soát bóng với thời lượng ít hơn đối phương. Chỉ 45% so với 55% bên phía Vallecano. Họ chạm bóng ít hơn, nhưng nguy hiểm hơn đối thủ và so với chính mình trước đây gấp nhiều lần. Họ đã mạnh dạn bỏ qua một “thủ tục” tưởng chừng bất di bất dịch của Tiki-taka: Cầm bóng.

Đó là một trận đấu mà Barca của Gerardo Martino đã “phạm” vào một trong những điều cấm kỵ của Tiki-taka: Họ chuyền dài quá nhiều. Thủ môn Victor Valdes thường được cho phép giữ bóng và chuyền ngắn như một hậu vệ quét, nhưng giờ thì anh đã có thể phá bóng thẳng lên phía trước.  

Trận gặp Real Sociedad sau đó một tuần, một lần hiếm hoi chúng ta nhìn thấy Sergio Busquets băng lên sút xa và ghi bàn. Dưới thời Pep Guardiola và sau này là Tito Vilanova, Busquets chỉ sút xa trên dưới chục quả một mùa.

Barca không còn dùng Tiki-taka?

Barca bây giờ là sự kết hợp giữa một đội bóng sắc sảo khi cầm bóng và chơi phòng ngự vị trí cực kỳ thông minh khi cho đối thủ quyền giữ bóng. Cách họ đánh bại đối phương tương tự cách mà Bayern đã hủy diệt chính Barca với tỉ số 7-0 sau hai lượt trận bán kết Champions League mùa trước.

Họ thể hiện một diện mạo hoàn toàn mới mà theo một biếm họa của tờ Sport, cách chơi của Barca đã chuyển từ một làn đường chỉ có chuyền ngắn sang 3 làn đường dẫn đến khung thành, có cả chuyền ngắn, chuyền dài và sút xa.

Vậy thì với thời lượng cầm bóng giảm xuống và các giải pháp tấn công không còn chỉ xoay quanh mỗi phương án phối hợp đến tận cửa gôn, Tiki-taka đã chính thức bị khai tử?

Lạm dụng cầm bóng không phải Tiki-taka

Ngay từ khi lối chơi này mới nổi danh trên toàn thế giới, thì cầm bóng đã là một đặc điểm nổi bật của nó. Dù thắng, dù thua, Barca luôn kiểm soát bóng nhiều hơn đối thủ, thậm chí là vượt trội hoàn toàn, với tỉ lệ có thể lên đến 70-75%.

Nhưng thật ra trong triết lý của Tiki-taka, cầm bóng là một giải pháp… phòng ngự: Nếu anh không để cho đối phương giữ bóng, thì cũng có nghĩa là họ cũng không có cơ hội đe dọa khung thành của anh. Kết hợp với nguyên lý cướp lại bóng từ chân đối thủ trong vòng 6 giây sau khi mất bóng, Barca thực chất đã xây dựng một hệ thống phòng ngự từ khả năng cầm bóng.

Nhưng đó chỉ là một giải pháp, không phải tinh thần cốt lõi của Tiki-taka. Linh hồn của lối chơi này là tấn công, và giá trị cốt lõi của nó nằm ở những đường chuyền cuối cùng, không phải ở những quả chuyền ngang và chuyền về vô thưởng vô phạt. Người ta ví nó với nghệ thuật của Leonardo Da Vinci, nhờ sự đơn giản, mà tinh xảo: Với một tình huống ghi bàn bình thường có thể mất đến 10 chạm bóng, thì Tiki-taka chỉ cần 2-3 lần chạm, với một quả chuyền mang tính bước ngoặt.

Martino đang áp đặt cá tính của mình

Một lối chơi chỉ “chết” khi tinh thần cốt lõi ấy bị khai tử. Catenaccio không còn bởi vì hậu vệ quét, vị trí cốt lõi đã cung cấp cho hệ thống phòng ngự chất bê tông, đã biến mất vào thế kỷ mới (thay vào đó là một tiền vệ phòng ngự chơi ngay trước hàng thủ). Bóng đá tổng lực không còn vì nó đòi hỏi sự đa năng toàn diện ở các cầu thủ và một chiến thuật hết sức mạo hiểm, mạo hiểm đến mức mà các chiến thuật gia hiện đại không thể tưởng tượng (như bắt việt vị từ… giữa sân chẳng hạn).

Tiki-taka không chết

Trận gặp Real Sociedad, Barca đã vận dụng trở lại cách chơi cầm bóng để phòng ngự như thế (70% thời lượng cả trận), sau khi có 3 bàn thắng khá chóng vánh chỉ trong nửa đầu hiệp một. Họ vẫn trình diễn những pha đập nhả tí tách, nhưng dứt khoát và phóng khoáng hơn hẳn. Cần sút là sút, không có một cái nhíu mày băn khoăn nào trong 30 mét cuối cùng.

Cách chơi bóng dài trong trận gặp Vallecano trước đó một tuần có thể xem như một giải pháp chiến thuật tức thời: Vallecano thường dâng lên hơi cao, trong khi bẫy việt vị của họ giăng không tốt và các trung vệ không thật sự có khả năng “bắt bài” những pha đột phá của các cầu thủ tấn công tốc độ. Rót bóng vào khoảng trống sau hàng phòng ngự là một miếng đánh hiệu quả và đơn giản, thế nên Barca sử dụng giải pháp này để tấn công.

Nhưng tinh thần cốt lõi của lối chơi không thay đổi. Ngược lại, Barca đã thể hiện sự đơn giản ấy một cách rất phóng khoáng, không phải khư khư giữ gìn phong cách chuyền ngắn nữa. Họ chỉ thể hiện những pha phối hợp bật tường nhanh như thế trong phạm vi hẹp (trận gặp Real Sociedad), và vẫn giữ được sự đẹp mắt như dưới thời Pep.

Tiki-taka không chết dưới bàn tay HLV Martino. Ngược lại, ông là người đã đẩy Barca về gần hơn với giá trị cốt lõi của lối chơi này: Sự đơn giản.